Công trình của những tấm lòng
Hơn 38 năm qua, nhưng nguyên TBT Đỗ Mười còn nhớ không quên những tháng ngày chỉ đạo xây dựng Lăng Bác với tấm lòng thành kính của toàn dân. Ông kể: Ngày Bác mất, với tấm lòng kính yêu vô hạn và đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, thể theo ý nguyện rất thiết tha của toàn Đảng, toàn dân, khi Người qua đời, Đảng và Nhà nước đã quyết định giữ gìn lâu dài thi hài Bác và xây dựng Lăng của Người. Nhiệm vụ thiết kế Lăng được thông qua tháng 10/1970. Việc xây Lăng do Bộ Quốc phòng phụ trách lắp ráp thiết bị bên trong công trình. Cán bộ kỹ thuật, công nhân Việt Nam, bao gồm nhiều đơn vị tham gia, với sự giúp đỡ của chuyên gia Liên Xô.
Đầu tháng 2/1972, Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ cho các bộ, các ngành, các địa phương tham gia xây dựng công trình. Giữa lúc hàng ngàn người đang sẵn sàng bắt tay vào việc xây Lăng, thì Mỹ ném bom trở lại miền Bắc (16 tháng 4 năm 1972). Công việc xây dựng phải tạm dừng. Ngày 28/1/1973, tin ký kết Hiệp định Paris được công bố trên Đài tiếng nói Việt Nam; công việc xây dựng Lăng được tái khởi động, không chậm trễ.
8 giờ sáng ngày 18/6/1973, các ông Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Hoàng Quốc Việt, Võ Nguyên Giáp… ra chứng kiến việc tháo dỡ lễ đài Ba Đình cũ, nơi mà cách đây 65 năm, ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập trước quốc dân đồng bào, và cũng chính nơi này ngày 2/9/1973 đã diễn ra lễ khởi công xây dựng Lăng Hồ Chủ tịch, giữa một rừng cờ, khẩu hiệu và hàng ngàn công nhân công trường.
Ngày ấy đất nước còn chiến tranh, kinh tế còn khó khăn, nhưng với tấm lòng kính yêu Bác, cả nước dồn công của cho công việc dựng xây. Cát được lấy từ suối Kim Bôi ở Hòa Bình, đá cuội lấy từ suối Sơn Dương - Chiêm Hóa, đá nhồi, đá hồng ngọc từ Thanh Hóa, đá hoa, cẩm thạch từ Chùa Thầy và đá đỏ, đá hoa cương từ Ngũ Hành Sơn, đá ngọc từ Cao Bằng, cùng 16 loại gỗ quý ở dọc đường Trường Sơn
Nguyên TBT Đỗ Mười nói: Thời gian xây dựng Lăng năm từ 1973 -1975 là giai đoạn cuối cuộc chiến tranh chống Mỹ. Chính tôi cũng không thể ngờ năm 1975 nước nhà thống nhất, cũng là năm khánh thành Lăng, kịp đón đồng bào miền Nam ra viếng Người thỏa lòng mong ước.
Công trình xây dựng Lăng Bác không thể tính bằng tiền, mà tính bằng những tấm lòng của nhân dân, những gỗ đá của cả non sông trang trọng dành cho một người đã từng hy sinh, dành trọn đời cho nền độc lập của Tổ quốc. Vì thế “Từ điển bách khoa thế giới” của Anh giới thiệu Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh của Việt Nam như là một mẫu kiến trúc độc đáo nhất thế giới. Vì không nơi nào có một công trình xây lăng tẩm, lại được xây dựng bằng cát, đá, gỗ nói chung là vật liệu, được chính lòng dân tuyển chọn khắp non sông đem đến cho công trình.
Phát huy tự lực, tự cường
Với quyết tâm xây dựng Lăng trong 3 năm, cần hàng vạn tấn xi măng mác cao, ngày đó nước ta chưa sản xuất được loại xi măng này, nếu nhập từ nước ngoài đi tàu biển về Việt Nam, thì không thể hoàn thành vào năm 1975, để khi đất nước thống nhất đón đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế về viếng thăm Bác. Phải nghĩ cách có thể sản xuất xi măng mác cao trong nước. Phó Thủ tướng Đỗ Mười giao việc này cho ông Nguyễn Mạnh Kiểm, ngày ấy là Viện phó Viện Vật liệu xây dựng, được giao phụ trách phòng nghiên cứu chất lượng xây Lăng.
Ông Kiểm suy nghĩ rồi mạnh dạn trả lời :
- Báo cáo Phó Thủ tướng, có khả năng làm được. Nhưng mình phải điều chỉnh kỹ thuật sản xuất để đạt tiêu chuẩn xi măng mác cao theo yêu cầu xây dựng công trình.
Nghe vậy Phó Thủ tướng Đỗ Mười rất mừng:
- Nếu thế thì tốt quá, cậu về bàn ngay với Viện, Tổng cục hóa chất và nhà máy xi măng Hải Phòng ta làm thí nghiệm để có kết luận sớm cho tôi trả lời với bạn có phải nhập xi măng không? Công trình xây khẩn trương 3 năm phải xong nên chất lượng xi măng là quan trọng lắm.
Ông Kiểm kể:
- Thấy Phó Thủ tướng tâm huyết như vậy, tôi bỗng can đảm lên, quyết tâm và tự tin chỉ đạo sản xuất thử xi măng mác cao, bằng điều chỉnh chế độ nung đốt, điều chỉnh các thông số kỹ thuật, đã cho ra đời thành công mẻ xi măng mác 600. Sau thí nghiệm thành công, tôi đến báo cáo “Sản xuất thử thành công rồi, báo cáo Phó Thủ tướng, mình tự làm xi măng mác cao được”
Phó Thủ tướng Đỗ Mười khen: “Các cậu giỏi thật, sản xuất thành công xi măng mác cao tôi rất mừng, nhưng vẫn phải làm thử vài lần nữa. Tự sản xuất được xi măng thì tốt rồi, mình biết phát huy tính tự lực tự cường không phải nhập xi măng của nước bạn nữa, chủ động được xi măng có nghĩa là chắc chắn sẽ xây dựng lăng xong trong 3 năm...”
Về chuyện này, ông Kiểm nhận xét: Nhờ có ý kiến và sự quan tâm, tin tưởng, tạo điều kiện của Phó Thủ tướng Đỗ Mười với lực lượng khoa học kỹ thuật của ngành xây dựng, cộng với nỗ lực của cán bộ công nhân nhà máy xi măng Hải Phòng, đã tự sản xuất được xi măng mác cao, đó là yếu tố quyết định góp phần chỉ trong 2 năm việc xây Lăng Bác đã hoàn thành, mở ra con đường Việt Nam sản xuất được xi măng chất lượng cao, phục vụ việc xây dựng những công trình lớn sau thống nhất nước nhà .
Sau câu chuyện Việt Nam tự sản xuất xi măng mác cao xây dựng Lăng Bác, với trách nhiệm Trưởng Ban xây dựng Lăng, Phó Thủ tướng Đỗ Mười lại có băn khoăn lo lắng lượng phóng xạ của các vật liệu xây dựng có ảnh hưởng đến thi hài của Bác không? Phó Thủ tướng lại giao nhiệm vụ này cho ông Kiểm, tập hợp mẫu các vật liệu xây dựng sang Liên Xô, nhờ thử phóng xạ. Kết quả các vật liệu xây dựng Lăng Bác qua kiểm nghiệm phóng xạ tại Liên xô “thấp dưới mức cho phép”.
Về kiến trúc Lăng, Phó Thủ tướng Đỗ Mười cũng có những quan điểm riêng, góp ý cho kiến trúc tổng thể. Theo đó kiến trúc sư Nga, thiết kế nguyên bản với Lăng Lê Nin, sân quảng trường hoàn toàn bằng bê tông. Phó Thủ tướng Đỗ Mười đề nghị kiến trúc sư thay đổi một phần kiến trúc Lăng và toàn bộ khối sân bê tông thành những ô cỏ xanh. Ý kiến của Phó Thủ tướng được chấp nhận. Phó Thủ tướng Đỗ Mười chính là “Tổng công trình sư” của công trình xây dựng Lăng Bác …
Ngày 2/9 năm nay, kỷ niệm 66 năm ngày Quốc khánh cũng là kỷ niệm 42 năm ngày mất của Chủ tịch Hồ Chí Minh và kỷ niệm 36 năm ngày khánh thành xây dựng Lăng của Người. Ngày ngày dòng người từ khắp mọi miền đất nước đi trong thương nhớ, vẫn thành kính về Lăng viếng Bác.
Đến thăm và dạo quanh Lăng, chúng ta có thể ngắm nhiều hàng cây biểu trưng cho nông thôn miền núi Việt Nam, như tre Cao Bằng, chò nâu Đền Hùng, hoa ban Điện Biên. Hai bên cửa lối vào để viếng là hai cây hoa đại tượng trưng cho sự trong sáng, thanh cao.
Phía trước và phía sau lăng trồng 79 cây vạn tuế tượng trưng cho 79 mùa xuân của Hồ Chủ tịch (1890 - 1969).
